Kennisbank
De Kennisbank biedt een overzicht van publicaties over en door Werkspoorkwartier. Dit betreft onder andere achtergrondinformatie en resultaten van studentenopdrachten van HU, HKU en UU, partners in het EFRO-project.
Publicaties van projectpartners
Resultaten van vijf jaar Werkspoorkwartier in beeld
Wat is de waarde van vijf jaar Werkspoorkwartier? Door de meervoudige waarde creatie op sociaal, ecologisch en economisch gebied, zijn de resultaten moeilijk uit te drukken met traditionele methoden. Daarom gebruikten onderzoekers Evert-Jan Velzing van Hogeschool Windesheim, en Ruben Vrijhoef en Jeroen Mens van Hogeschool Utrecht het City Model Canvas. Zij presenteerden deze analyse aan bouwexperts, urban planners en architecten tijdens de Sustainable Built Environment conferentie in Berlijn in september 2022 (SBE22). Dat leidde tot mooie gesprekken over de resultaten op Werkspoorkwartier. Bovendien was de presentatie de basis voor een nuttige discussie over de manier waarop meervoudige waarde creatie kan worden beoordeeld.
Evert-Jan Velzing, Ruben Vrijhoef en Jeroen Mens; Hogeschool Utrecht (2022)
Assessing the multi-layered value of urban development policy
> Bekijk de volledige conference paper (in het Engels)
Vestigingsklimaat voor creatieve ondernemers in het Werkspoorkwartier en de circulariteit van hun bedrijfsmodellen
Onderzoekers van de HKU hebben creatief ondernemerschap in Werkspoorkwartier in kaart gebracht van september 2019 tot oktober 2021. Zij ontwikkelden daarvoor het Werkspoorboekje. Deze handige tool helpt creatief ondernemers met het uitstippelen van hun reis naar hun droomonderneming. Verschillende ondernemers in het gebied vulden het Werkspoorboekje in. Zo kregen de onderzoekers van HKU een goed beeld van creatief ondernemerschap in het gebied. Hieronder is de rapportage van dit onderzoek te downloaden.
Ruben de Boer, Jelke de Boer, Luc van Veen, Roeland Vonk; HKU (2022)
Werkboek Circulaire Ketens
Hoe ziet die circulaire economie er voor de productie- en gebruiksketen van specifieke materialen uit? Het werkboek Circulaire ketens toont de uitkomsten van drie jaar studentenprojecten naar circulaire ketens en maakt de gevolgen duidelijk van de circulaire economie voor de bouw, de industrie en de stedelijke ontwikkeling. Deze projecten leidden tot nieuwe inzichten op circulaire gebiedsherontwikkeling, bouw en productieketens.
Evert-Jan Velzing, Annemiek van der Meijden, Kitty Vreeswijk en Ruben Vrijhoef; lectoraat Building Futures, Hogeschool Utrecht (versie 2.0; 2021)
A typology of social entrepreneurs in bottom-up urban development
Jeroen Mens vergelijkt sociale ondernemers in Werkspoorkwartier (Utrecht) en in De Ceuvel (Amsterdam). Het onderzoek is gericht op het verkrijgen van inzichten in de succesfactoren van bottom-up gebiedsontwikkelingsprocessen en op het identificeren van het (toekomstige) potentieel van bottom-up initiatieven.
Jeroen Mens, Ellen van Bueren, Ruben Vrijhoef, Erwin Heurkens; in Cities, volume 110 (2021)
> Lees meer of bekijk het originele artikel (in het Engels)
Het Werkspoorboekje – reisgids voor creatief ondernemers
Voor circulaire en creatieve ondernemers in het Werkspoorkwartier, ontwikkelde HKU het Werkspoorboekje. Een praktische handleiding met inzicht hoe je reis als ondernemer verloopt, aan de hand diverse doe- en denkopdrachten.
Ruben de Boer, HKU-x (2021)
> Download Het Werkspoorboekje bij HKU
Regenerating Post-Industrial sites through Circular Area Development: A Case Study of the Werkspoorkwartier in Utrecht
Is Werkspoorkwartier een voorbeeld van “Circulaire Gebiedontwikkeling”? En wat zijn dan de factoren die een gebiedsontwikkeling circulair maken? Deze vragen zijn door Noud van der Ven, Masterstudent planologie aan de Universiteit Utrecht, onderzocht in deze publicatie.
Noud van de Ven, Universiteit Utrecht (Master Thesis; 2021)
> Bekijk de Master Thesis (in het Engels)
Circulair renovatieplan gevel Vlampijpateliers
Op welke wijze kan er een circulair renovatieontwerp gemaakt worden voor de gevel van de Vlampijpateliers in Utrecht? Studenten van de opleiding Built Environment aan de Hogeschool Utrecht werkten met deze vraag verschillende ontwerpconcepten uit. Uitgangspunten zijn het behouden van de uitstraling en de energieprestaties van het gebouw.
Jelle Brem, Lucien van Bussel, Rens te Loeke, Susan Mellendijk, Sam de Wilde de Ligny; Hogeschool Utrecht (specialisatie Circulaire Stad; 2020)
De circulaire potentie van gebouwen
Projectpartners Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht werken samen aan het ontwikkelen van een raamwerk om het circulariteitsgehalte van industrieterreinen zoals Werkspoorkwartier te beoordelen. Het onderzoek biedt een overzicht in aanwezige materialen en een mogelijke circulaire strategie.
Joost Beers, Evert-Jan Velzing, Jesús Rosales Carreón; Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht (2019)
Bending the linearity – assessing the sustainability implications of circular strategies
Hoe kijken verschillende ondernemers in Werkspoorkwartier naar circulariteit? Wat is het circulaire potentieel van gebouwen in het gebied en hoe kan dat bijdragen aan het behalen van duurzame doelen van de bouwsector? Deze vragen staan centraal in deze scriptie van Joost Beers, student Master Sustainable Business and Innovation.
Joost Beers, Universiteit Utrecht (Master scriptie Sustainable Business and Innovation, 2019)
> Bekijk de Master scriptie (in het Engels)
Van Ketellapperij tot Wereldbedrijf en weer terug
Gerrit van de Maarl onderzocht vormen van continuïteit en discontinuïteit in de huidige duurzame ontwikkeling van het Werkspoorkwartier en de vroegere industriële invulling van het gebied. Zo draagt dit onderzoek bij aan de huidige identiteit, perceptie en bewustzijn ten aanzien van circulaire economie en duurzame gebiedsontwikkeling.
Gerrit van de Maarl; Universiteit Utrecht (Masterprogramma Geschiedenis van Politiek en Maatschappij; 2019)
Handleiding Materiaal Gedreven Opdrachtgeverschap
De handleiding geeft inzicht in beschikbaarheid en toepasbaarheid van gebruikte materialen en biedt een concreet stappenplan hoe te komen tot een materiaal gedreven bouwproject. Het is gebaseerd op drie gerealiseerde praktijkcases uit de provincie Utrecht, waaronder de ervaringen van projectpartner Het Hof van Cartesius.
Charlotte Ernst, Bianca Ernst, Cistain (in opdracht van Economic Board Utrecht; 2019)
Building ‘solution ecosystems’ for circular economy endeavors: a case study of circular urban development in the Netherlands
Het Werkspoorkwartier is een ‘ecosysteem’ van uiteenlopende organisaties waarin partijen samenwerken aan het realiseren van een creatief en circulair maakgebied. Onderzoekers Julia Planko en Evert-Jan Velzing stelden vast dat de partijen in het Werkspoorkwartier samenwerken aan een oplossing en bedachten daarvoor het concept ‘solution ecosystems’. Het is van belang om te begrijpen welke belemmeringen er zijn om dergelijke samenwerking voor alle partijen waardevol te laten zijn.
Evert-Jan Velzing en Julia Planko; Hogeschool Utrecht (EURAM; 2019).
> Lees meer of bekijk de samenvatting (in het Engels)
Werkspoorkwartier: circulair ‘living lab’ van Utrecht
Hoe groot zijn de in- en uitgaande stromen van bouwgrondstoffen, water en energie in het Werkspoorkwartier en wat zijn mogelijkheden om deze stromen op een circulaire wijze te benutten? Een groep studenten van de opleiding Bachelor Built Environment van de Hogeschool Utrecht in het kader van de specialisatie Circulaire Stad hebben in de periode februari – maart 2018 deze verkenning uitgevoerd.
Harprit Bola, Kristian van der Lek, Luna Arnold, Nordin Oudshoorn en Sivan Mikael; Hogeschool Utrecht (specialisatie Circulaire Stad; 2018)
> Bekijk de resultaten van het onderzoek
Made in Werkspoor
Dit boek is een eerste stap om de producten van kunstenaars, makers, studenten en creatieve geesten die hun thuisbasis hebben in het Werkspoorkwartier zichtbaar te maken. Laat je inspireren en ontdek de nieuwe makers van Werkspoor.
Simone Tenda en Gabriëlle Muris (concept en productie; 2018)
Andere publicaties
Overzicht huidige resultaten van Werkspoorkwartier
In september 2020 is Werkspoorkwartier uitgenodigd om weer mee te dingen naar de BT Circular Economy Award. In 2018 werd Werkspoorkwartier al gekroond tot beste circulaire werklocatie. Voor de nieuwe inzending vroeg BT nadrukkelijk om stil te staan bij de ontwikkelingen sinds de vorige award. Hierom maakten de EFRO projectpartners een overzicht met daarin de resultaten die inmiddels in Werkspoorkwartier zijn bereikt: Wat zijn de circulaire uitgangspunten voor het gebied? Wat is er bereikt sinds de vorige uitverkiezing als beste circulaire werklocatie?
Werkboek Circulaire Ketens
Hoe ziet die circulaire economie er voor de productie- en gebruiksketen van specifieke materialen uit? In drie jaar deden studenten van de Hogeschool Utrecht voor partners uit het EFRO-project Werkspoorkwartier verschillende studies naar circulaire ketens. Deze projecten leidden tot nieuwe inzichten op circulaire gebiedsherontwikkeling, bouw en productieketens. Het werkboek Circulaire ketens toont de uitkomsten van verschillende studentenprojecten en maakt voor studenten en praktijk de gevolgen van de circulaire economie voor de bouw, de industrie en de stedelijke ontwikkeling duidelijk.
Circular Coworking Spaces
Vijf studenten Creative Business aan de Hogeschool Utrecht ontwierpen een toolbox om ‘Coworking Spaces’ te helpen circulair te worden. Met de diverse tools kunnen zowel traditionele als circulaire Coworking Spaces hun circulaire bedrijfsvoering ontwerpen en/of verbeteren.
> Lees meer over de toolbox en bijbehorende papers
Roadmap circulair grondstoffenmanagement; een projectie op de Binckhorst
De gemeente Den Haag wil het gebied de Binckhorst circulair transformeren van een monofunctioneel bedrijventerrein naar een aantrekkelijk woon-werkgebied. De roadmap circulair grondstoffen management onderzoekt met welke randvoorwaarden en beleidsinstrumenten de gemeente Den Haag marktpartijen kan aansporen om de al aanwezige utiliteitsgebouwen en de daarin verwerkte bouwmaterialen in de Binckhorst in kaart te brengen, te behouden en/of (lokaal) te hergebruiken. Hiervoor is onder andere informatie verworven via drie best practices op het gebied van circulaire gebiedstransformatie, namelijk Werkspoorkwartier, Bajes Kwartier Amsterdam en Erasmus MC Rotterdam.
Succesvolle experimentele zones voor cultuur
Voor het Almeerderstrand en het gebied eromheen bestaat de ambitie dat het landelijk bekend wordt als het Flevolandse buitenlaboratorium voor cultuur en als culturele broedplaats van de jongste stad van het land. Maar hoe organiseer je op succesvolle wijze zo’n ‘experimentele zone voor cultuur’? In opdracht van StrandLAB Almere onderzocht architectuurhistoricus Marieke Berkers de afgelopen maanden zes praktijkvoorbeelden van ‘experimentele zones voor cultuur’, waaronder Het Hof van Cartesius in Werkspoorkwartier. Centrale vraag van de studie is welke gerichte maatregelen of keuzes op het gebied van regelgeving en proces/strategie zorgen voor een succesvol project en wat de rol daarin kan zijn van de overheden.
Circulaire renovatieontwerpen voor gevel Vlampijpateliers
Op welke wijze kan er een circulair renovatieontwerp gemaakt worden voor de gevel van de Vlampijpateliers in Utrecht? Studenten van de opleiding Built Environment aan de Hogeschool Utrecht werkten met deze vraag verschillende ontwerpconcepten uit. Uitgangspunten zijn het behouden van de uitstraling en de energieprestaties van het gebouw.
Filmserie ‘Werkspoorkwartier Utrecht, creatief en circulair maakgebied’
In Werkspoorkwartier Utrecht staan creatief en circulair centraal. Ontmoet de makers en hun initiatieven in de filmserie Werkspoorkwartier Utrecht, creatief en circulair maakgebied. In verschillende afleveringen ontdek je hoe je aan de slag kunt met circulaire gebiedsontwikkeling.
Onderzoek naar het meten van circulariteit in Werkspoorkwartier
Projectpartners Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht werken samen aan het ontwikkelen van een raamwerk om het circulariteitsgehalte van industrieterreinen zoals Werkspoorkwartier te beoordelen. Het onderzoek biedt een overzicht in aanwezige materialen en een mogelijke circulaire strategie.
Werkspoorkwartier als ‘solution ecosystem’
Tijdens het jaarlijkse congres van de European Academy of Management presenteerden onderzoekers van Hogeschool Utrecht de eerste resultaten van hun onderzoek naar netwerkvorming in het Werkspoorkwartier. Het Werkspoorkwartier is een ‘ecosysteem’ van uiteenlopende organisaties waarin partijen samenwerken aan het realiseren van een creatief en circulair maakgebied.
Scriptie circulaire parkeervoorziening
Daan Guldemond van Hogeschool Utrecht focuste in zijn afstudeeronderzoek op het ontwikkelen van een circulaire parkeervoorziening in Werkspoorkwartier. Zijn scriptie schreef hij aan de hand van de vraag ‘Op welke circulaire wijze kan het parkeerprobleem in het Werkspoorkwartier (tijdelijk) worden opgelost of worden teruggedrongen?’ Het onderzoek werkt drie mogelijke scenario’s uit en vergelijkt deze op basis van de gestelde circulaire eisen.
Onderzoeksrapport ‘Van Ketellapperij tot Wereldbedrijf’
Student aan de Universiteit Utrecht Gerrit van der Maarl schreef tijdens zijn onderzoeksstage het onderzoeksrapport Van Ketellapperij tot Wereldbedrijf, waarmee hij vormen van continuïteit en discontinuïteit in de huidige duurzame ontwikkeling van het Werkspoorkwartier en de vroegere industriële invulling van het gebied onderzocht. Zo draagt dit onderzoek bij aan de huidige identiteit, perceptie en bewustzijn ten aanzien van circulaire economie en duurzame gebiedsontwikkeling.
Circulair handboek voor opdrachtgevers
Het handboek ‘Materiaal Gedreven Opdrachtgeverschap’ van Economic Board Utrecht geeft inzicht in beschikbaarheid en toepasbaarheid van gebruikte materialen en biedt een concreet stappenplan hoe te komen tot een materiaal gedreven bouwproject. De handleiding is gebaseerd op drie gerealiseerde praktijkcases uit de provincie Utrecht, waaronder de ervaringen van projectpartner Het Hof van Cartesius.
Artikel over Het Hof van Cartesius als inspirerend Europees hoogtepunt
Pop-Up City publiceerde een speciale serie artikelen over de meest inspirerende groene ontwikkelingen in Europa. Hierin ontbrak circulaire broedplaats Het Hof van Cartesius in het Utrechtse Werkspoorkwartier niet. Co-founder Bianca Ernst vertelt in een interview over het ontwikkelen van de ‘testing ground for the circular economy’.
Terug in de tijd: verhalen over het Werkspoorkwartier
Het voorjaar van 2019 brengt twee publicaties over de historie van het intrigerende Werkspoorkwartier in Utrecht. Voor de boeken Wonend aan de Cartesiusweg en Werkspoorbelevingen doken bewoners Wieger Rozema en Rien Cobussen diep in de geschiedenis van het gebied waar ooit Werkspoor N.V. floreerde. “We willen met deze publicaties laten zien hoe het gebied werd zoals het nu is,” aldus Wieger.
Winnende inzending Circular Economy Award
Donderdag 8 november won het Werkspoorkwartier in Utrecht de ABN AMRO Circular Economy Award in de categorie ‘Beste Circulaire Werklocatie’. De bijbehorende inzending ‘Werkspoorkwartier: Creatief & Circulair Maakgebied’ is in te zien via issuu.
Stageverslag ‘Ontwerpvraagstukken Het Hof’
In het voorjaar van 2018 liepen twee studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht stage bij Hof van Cartesius in het Werkspoorkwartier. Gilan Beune en Lennard Haan verdiepten zich in een aantal ontwerpvraagstukken: de gevel van de Loods, de tuin, omgaan met het Rotterdamse CLT-hout en verder groeien van Het Hof.
Hof van Cartesius als circulair icoonproject op de Innovation Expo 2018
Tijdens de Innovation Expo op 4 oktober 2018 in Rotterdam plaatsten deelnemers van de City Deal Circulaire Stad hun ‘circulaire icoonprojecten’ op de City Deal maquette. Om in deze pioniersfase met gepaste trots te laten zien dat het kan: een circulaire stad is mogelijk, ook nu al! De gemeente Utrecht presenteerde Hof van Cartesius, onderdeel van project Werkspoorkwartier: Creatief Circulair Maakgebied, als icoonproject.
Rapport ‘Werkspoorkwartier: circulair living lab van Utrecht’
Studenten Built Environment van de Hogeschool Utrecht onderzochten het volgende: Hoe groot zijn de in- en uitgaande stromen van bouwgrondstoffen, water en energie in het Werkspoorkwartier en wat zijn mogelijkheden om deze stromen op een circulaire wijze te benutten?
Boek ‘Made in Werkspoorkwartier’
Welke nieuwe makers zijn al neergestreken in het gebied? Het boek Made in Werkspoor maakt de producten zichtbaar van kunstenaars, makers, studenten en andere creatieve geesten die hun thuisbasis hebben in het Werkspoorkwartier in Utrecht.
> Lees ‘Made in Werkspoorkwartier’
Publicatie ‘Circulair bouwen in de praktijk’
Economic Board Utrecht en Alliantie Cirkelregio Utrecht bundelde geleerde lessen van regionale projecten in circulaire bouw en demontage. In deze publicatie is Het Hof van Cartesius een van de koplopers die inzicht bieden in uitdagingen, successen en valkuilen in de praktijk.
> Lees ‘Circulair bouwen in de praktijk’
Publicatie ‘Slimmer samen stadmaken: 8 lessen over zeggenschap, honoreren, organiseren en oogsten’
De Utrechtse ruimtemakers en de Utrechtse gemeenteraad publiceerden 8 lessen om onze leefomgeving te verbeteren. Deze zijn samengesteld door met diverse partijen te kijken naar initiatiefnemers in stadmaken, waaronder projectpartner Het Hof van Cartesius.
> Lees ‘Slimmer stadmaken: 8 lessen over zeggenschap, honoreren, organiseren en oogsten’
Achtergrondkennis: Circulaire gebiedsontwikkeling
In het EFRO-project Werkspoorkwartier wordt gewerkt aan de verbetering van het vestigingsklimaat van het bedrijventerrein. Er wordt daarbij ingezet op circulaire gebiedsontwikkeling, met behulp van de aanpak die door Metabolic is ontwikkeld. Dit model wordt toegelicht in de publicatie ‘Groenboek*: circulariteit en gebiedsontwikkeling’ van Platform 31.
Achtergrondkennis: hoe circulair is circulair?
In Werkspoorkwartier wordt ingezet op het thema ‘creatief en circulair maakgebied’. Maar wat is nou precies circulair? Is direct hergebruik van bouwmaterialen beter dan het omzetten van reststromen in nieuwe producten?